Πώς το ασυνείδητο γίνεται συνειδητό; Για να απαντήσουμε σ' αυτή την ερώτηση, καλύτερα να τη διατυπώσουμε ξανά. Δεν υπάρχουν τέτοια πράγματα - "συνειδητό" και "ασυνείδητο". Υπάρχουν βαθμοί συνείδησης-επίγνωσης και ασυνείδητου-μη επίγνωσης.
Η ερώτησή μας τότε θα 'πρεπε να είναι: τι γίνεται όταν συνειδητοποιήσω κάτι που δεν είχα γνώση του πριν; Η απάντηση είναι πως κάθε βήμα σ' αυτή την πορεία είναι προς την κατεύθυνση κατανόησης του πλαστού, μη πραγματικού χαρακτήρα της "φυσιολογικής" μας συνείδησης.
Η συνειδητοποίηση αυτού που είναι ασυνείδητο, κι επομένως η διεύρυνση της συνείδησης, σημαίνει την επαφή με την πραγματικότητα και, μ' αυτή την έννοια, με την αλήθεια (διανοητικά και συναισθηματικά). Διεύρυνση της συνείδησης σημαίνει να ξυπνήσω, να παραμερίσω το πέπλο, να εγκαταλείψω το σπήλαιο, να φέρω φως στο σκοτάδι.
Χωρίς αμφιβολία, στα πρώτα χρόνια της ψυχαναλυτικής του έρευνας, ο Φρόιντ συμμεριζόταν την παραδοσιακή ορθολογική πίστη πως η γνώση είναι διανοητική, θεωρητική. Πίστευε πως ήταν αρκετό να εξηγήσεις στον άρρωστο γιατί έγιναν ορισμένες εξελίξεις και να του πεις τι ανακάλυψε ο ψυχαναλυτής στο ασυνείδητό του. Αυτή η διανοητική γνώση, η λεγόμενη "ερμηνεία", υποθέτονταν ότι προκαλούσε μια αλλαγή στον άρρωστο.
Αλλά σύντομα ο Φρόιντ κι άλλοι ψυχαναλυτές ανακάλυψαν την αλήθεια της δήλωσης του Σπινόζα, ότι η διανοητική γνώση συντελεί στην αλλαγή μόνο εφόσον είναι και συναισθηματική γνώση. Έγινε φανερό πως η διανοητική γνώση σαν τέτοια δεν προκαλεί καμιά αλλαγή, εκτός ίσως με την έννοια ότι με τη διανοητική γνώση των ασυνείδητων προσπαθειών του, μπορεί ένα πρόσωπο να είναι πιο ικανό να τις ελέγχει.
Το να ανακαλύψεις το ασυνείδητό σου δεν είναι ακριβώς μια διανοητική πράξη, αλλά μια συναισθηματική εμπειρία που δεν μπορεί σχεδόν να εκφραστεί με λόγια. Τα μάτια σου ανοίγονται ξαφνικά, ο εαυτός σου κι ο κόσμος εμφανίζονται κάτω από διαφορετικό φως, εξετάζονται από μια διαφορετική άποψη. Η διαδικασία της ανακάλυψης του ασυνείδητου μπορεί να περιγραφεί σαν μια σειρά όλο και πιο απλωμένων εμπειριών που τις νιώθεις βαθιά και που ξεπερνούν τη θεωρητική, διανοητική γνώση.
*Από το βιβλίο "Ζεν Βουδισμός και Ψυχανάλυση", Έριχ Φρομ, Ντ. Τ. Σουζούκι, Ρ. Ντε Μαρτίνο, Εκδ. Μπουκουμάνη
**Ο Έριχ Φρομ (1900-1980) ήταν ψυχαναλυτής, κοινωνικός φιλόσοφος και καθηγητής ψυχιατρικής σε διάφορα πανεπιστήμια και κολέγια των Η.Π.Α.
Διαβάστε επίσης:
