"Η υπέρβαση του εγώ είναι ο πραγματικός σκοπός της ζωής του ανθρώπου", έχει πει ο Κρισναμούρτι. Αν θέλουμε όμως να ακριβολογούμε, ο σκοπός είναι η αναγνώριση της πραγματικής φύσης του εγώ και όχι η υπέρβασή του. Αν πούμε ότι πρέπει να το υπερβούμε, σημαίνει ότι το αντιλαμβανόμαστε ως κάτι το πραγματικό και ως τέτοιο η υπέρβασή του μοιάζει αδύνατη. Πώς να υπερβείς κάτι που υπάρχει, που έχει τη δική του ενέργεια και υπόσταση;
Το να δούμε καθαρά τη φύση του εγώ για να ξέρουμε με τι έχουμε να κάνουμε, είναι σαν να αναγνωρίζουμε οποιαδήποτε άλλη ψευδαίσθηση ή οφθαλμαπάτη. Για παράδειγμα, το φαινόμενο του αντικατοπτρισμού όπου φαίνεται σαν να υπάρχει νερό στην έρημο, οφείλεται στη διάθλαση του φωτός σε στρώματα αέρα με διαφορετικές πυκνότητες. Όσο έχουμε την εντύπωση ότι βλέπουμε νερό, μπορεί να δημιουργηθεί η επιθυμία να πάμε προς τα εκεί. Ένα άλλο παράδειγμα είναι να δούμε ένα ξύλο που μοιάζει με φίδι. Όσο δεν βλέπουμε ότι πρόκειται για ένα κομμάτι ξύλο, μπορεί να νιώθουμε φόβο.
Τόσο η επιθυμία στην περίπτωση του αντικατοπτρισμού, όσο και ο φόβος στην περίπτωση του ξύλου, εξαφανίζονται όταν αναγνωρίζουμε την πραγματική φύση της οφθαλμαπάτης. Με το που θα ξέρουμε πλέον ότι πρόκειται για οφθαλμαπάτη και ότι δεν υπάρχει ούτε νερό, ούτε φίδι, δεν θα επιθυμούμε και δεν θα φοβόμαστε. Αυτό δεν σημαίνει ότι εξαφανίζεται η εικόνα του νερού ή το ξύλο. Απλώς γνωρίζουμε πλέον τι είναι αυτό που βλέπουμε και εξαφανίζονται τα αντίστοιχα ψυχικά φαινόμενα.
Το ίδιο συμβαίνει και με το εγώ. Μετά την αφύπνιση, δηλαδή την αναγνώριση της φύσης του εαυτού ως επίγνωση ή συνειδητότητα, το εγώ δεν εξαφανίζεται με την έννοια ότι πλέον δεν νιώθουμε καθόλου ξεχωριστά άτομα. Αυτό που εξαφανίζεται είναι η ταύτιση, δηλαδή η πίστη στην ψευδαίσθηση. Έτσι χάνονται τα ψυχικά φαινόμενα που το συνοδεύουν και σε πολλές περιπτώσεις αυτή η αλλαγή, δηλαδή η εξασθένιση των εγωικών μηχανισμών, συνηθειών και μοτίβων σκέψεων και συναισθημάτων, συμβαίνει αργά και σταδιακά σε βάθος χρόνων. Το εγώ παύει να είναι η κυρίαρχη αίσθηση μέσω της οποίας αυτοπροσδιοριζόμαστε. Από αφεντικό μετατρέπεται σε υπηρέτης, θα λέγαμε. Εξακολουθούμε να χρησιμοποιούμε το όνομά μας όταν αλληλεπιδρούμε με άλλους, αλλά δεν υπάρχουν οι εγωικές σκέψεις γύρω από την αξία, την επάρκεια και την εικόνα του ατόμου.
Αυτό που απομένει όταν αναγνωρίζεται η πραγματική φύση του εγώ, είναι η πρακτική του χρησιμότητα, η οποία είναι πολύ περιορισμένη αλλά και πολύ σημαντική ταυτόχρονα. Στο επίπεδο που κινείται το σώμα, χρειάζεται να χρησιμοποιούμε αντικείμενα και να προσδιορίζουμε αν κάτι είναι δικό μας ή αν ανήκει σε κάποιον άλλον. Τα "εγώ, εμένα, δικό μου" είναι εργαλεία που μας βοηθούν να αλληλεπιδρούμε με τους άλλους και να κινούμαστε στον φυσικό κόσμο.
Το εγώ γίνεται προβληματικό όταν κυριαρχεί ως μέσο αυτοπροσδριορισμού ως προς την αξία, την επάρκεια και την ασφάλεια κάποιου. Από μια τέτοια κατάσταση ύπαρξης προκύπτουν τα αισθήματα ανεπάρκειας και αναξιότητας (που οδηγούν σε πολλά ψυχολογικά προβλήματα), η απληστία, ο φανατισμός, η επιθυμία για εξουσία, η εκμετάλλευση, οι συγκρούσεις (στις προσωπικές σχέσεις και στην κοινωνία), οι εθισμοί και οι εξαρτήσεις, κ.ο.κ. Όταν αναγνωρίζεται η ψευδής φύση του εγώ, όλα αυτά εξασθενούν ή εξαφανίζονται σταδιακά.
Ενδεικτικά, ορισμένες αλλαγές που προκύπτουν είναι οι παρακάτω:
- Εμπειρίες που παλιότερα μάς φόβιζαν, πλέον δεν μας φοβίζουν. Ο φόβος αναγνωρίζεται ως μια αυτόματη αντίδραση του συστήματος σώμα-νους (και ως φαινόμενο που δεν τροφοδοτείται πλέον από την ταύτιση, σιγά σιγά εξασθενεί) και αποσυνδέουμε την εμπειρία από τη συναισθηματική αντίδραση.
- Παύουμε να παίζουμε ρόλους μέσα στις σχέσεις και εξαφανίζονται οι χειριστικές συμπεριφορές.
- Σταματάμε να προσπαθούμε να ελέγχουμε τα πάντα, αν και η αίσθηση του ελέγχου δεν εξαφανίζεται εντελώς (π.χ. όταν επιλέγουμε τι θα φάμε, πότε θα βγούμε έξω ή πότε θα κάνουμε διαλογισμό, νιώθουμε ότι υπάρχει ένα εγώ που επιλέγει και αποφασίζει).
- Δεν παίρνουμε τα πράγματα προσωπικά. Αναγνωρίζουμε πότε κάτι συμβαίνει αυτόματα, χωρίς τη θέληση κάποιου ατόμου, αλλά μπορεί να χρησιμοποιούμε και πάλι την απόδοση ευθυνών ως εργαλείο μάθησης, για την καλύτερη αντιμετώπιση κάποιων καταστάσεων στο μέλλον.
- Δεν είμαστε τόσο επικεντρωμένοι στον εαυτό μας, στο τι χρειαζόμαστε για να νιώθουμε ασφαλείς και επαρκείς. Βλέπουμε τη ζωή από ένα ευρύτερο οπτικό πεδίο και όχι μέσα από το στενό, εγωκεντρικό και συμφεροντολογικό πλαίσιο.
Η ερώτηση "τι απογίνεται το εγώ μετά την αφύπνιση" δημιουργεί συχνά σύγχυση σε πολλούς που ασχολούνται με την αυτογνωσία και την πνευματικότητα, και μπορεί για δεκαετίες να αναζητούν πράγματα που δεν υπάρχουν και δεν πρόκειται να συμβούν ποτέ. Γι' αυτό είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πού μας οδηγεί αυτή η διδασκαλία και να μην έχουμε λανθασμένες προσδοκίες ή να θέτουμε ανέφικτους στόχους. Τα σημάδια που δείχνουν ότι είμαστε στο σωστό δρόμο είναι η μείωση της φλυαρίας του νου, η μείωση της ανάγκης για έλεγχο, η ταπεινότητα και η ψυχική ηρεμία. Αυτά δείχνουν ότι η ταύτιση της επίγνωσης με τα παροδικά φαινόμενα εξασθενεί και δεν τροφοδοτείται πλέον από την εγωική αντίληψη.
Νίκος Μπάτρας
Διαχειριστής www.aytepignosi.com
Διαβάστε επίσης:
