Το απόφθεγμα της ημέρας
"Μέσα από τα μάτια μας το σύμπαν βλέπει τον εαυτό του. Μέσα από τα αφτιά μας το σύμπαν ακούει τις μελωδίες του. Είμαστε οι μάρτυρες μέσω των οποίων το σύμπαν αποκτά επίγνωση του μεγαλείου του."
~Άλαν Γουάτς

Πώς η παρατήρηση διαλύει την ψεύτικη αυτοεικόνα

Όταν δεν παρατηρούμε πώς λειτουργεί το σύστημά μας βιωματικά, οι σκέψεις που αναφέρονται στο ποιοι είμαστε δεν συμβαδίζουν με την πραγματικότητα. Η παρατήρηση είναι αυτή που διαλύει τα ψέματα και φέρνει στη ζωή μας την αλήθεια και την κατανόηση.

Αν δεν προηγηθεί η παρατήρηση, ο νους είναι αδύνατο να φανταστεί την πραγματικότητα και θα δημιουργεί σκέψεις που δεν ανταποκρίνονται σ' αυτή. Αυτό συμβαίνει σε όλους μας και ξεκινάει από την παιδική ηλικία. Χάνουμε την αυθεντική επαφή με το σώμα μας και σιγά-σιγά κυριαρχούν οι ταυτότητες και οι ρόλοι που δημιουργούνται από τις προβολές των άλλων πάνω μας. Τελικά, πιστεύουμε ότι οι οικογενειακές και κοινωνικές ταυτότητες μάς προσδιορίζουν περισσότερο, εις βάρος της φυσικής αίσθησης του εαυτού. Είμαστε καλοί ή κακοί, σωστοί ή λάθος, άξιοι ή ανάξιοι, ανάλογα με το τι μας λένε οι άλλοι, πώς μας βλέπουν, πώς μας μιλάνε και πώς μας συμπεριφέρονται.

Μια αρνητική αυτοεικόνα που είναι γεμάτη από αρνητικές σκέψεις (ενοχικές, απειλητικές, κατωτερότητας, αυτοκριτικής, κ.ά), δεν μπορεί να επιβιώσει αν έχει προηγηθεί η παρατήρηση. Συγκεκριμένα, η παρατήρηση για να δράσει απελευθερωτικά πρέπει να κατευθυνθεί προς το σώμα, δηλαδή προς τις αισθήσεις και τις πέντε αισθήσεις της αντίληψης. Όταν το σώμα γίνεται αντιληπτό ως ένα σύνολο διαφόρων δομικών συστατικών (δέρμα, τρίχες, μύες, όργανα, κόκαλα και νερό), δεν μπορούν να επιβιώσουν οι ταυτότητες και οι ρόλοι που παρουσιάζουν έναν εαυτό ως ανεπαρκή, κατώτερο ή λάθος.

Η ερώτηση-κλειδί που πρέπει να τεθεί σ' αυτό το σημείο είναι "πού είναι ο εαυτός που είναι ανεπαρκής;". Αν το σώμα αποτελείται από δέρμα, τρίχες, μύες, κ.τ.λ, σε τι αναφέρονται οι διάφοροι χαρακτηρισμοί που υποτίθεται ότι προσδιορίζουν αυτό που είμαστε; Αν ο ανεπαρκής εαυτός δεν εντοπίζεται στο σώμα, γιατί εξακολουθούμε να αναφερόμαστε σ' αυτόν σαν να είναι υπαρκτός; Και αν αυτός ο εαυτός υπάρχει μόνο ως σκέψεις (που τελικά βλέπουμε ότι υπάρχει μόνο ως σκέψεις), γιατί συνεχίζουμε να ταυτίζουμε κάποιες σκέψεις με το σώμα;

Πέρα από τις ψυχολογικές ταυτότητες (ανεπαρκής, κατώτερος, ανίκανος, λάθος, ανάξιος, ένοχος, κ.ά), εφαρμόζοντας την παρατήρηση μπορούμε να διαλύσουμε και όλες τις υπόλοιπες ταυτότητες που δημιουργούν διαχωρισμούς και δεν συμβάλλουν σε τίποτα άλλο πέρα από την ενδυνάμωση του Εγώ. Ο σκοπός είναι να δούμε τι υπάρχει, γιατί τελικά καταλήγουμε να ζούμε με πεποιθήσεις που αναφέρονται σε ανύπαρκτα πράγματα. Η πραγματικότητα δεν περιλαμβάνει ταυτότητες και ρόλους. Μόνο η φαντασία (δηλαδή οι σκέψεις) είναι αυτή που δημιουργεί αυτές τις ψευδαισθήσεις.

Όταν το σώμα -που είναι το "κέντρο" από το οποίο περνάνε όλες οι πληροφορίες που φτάνουν στην επίγνωση- καθαρίσει από τις ταυτότητες και τους ρόλους που έχουν επιβληθεί από τις σκέψεις, οι σκέψεις θα αρχίσουν να δημιουργούν καινούργια πλαίσια λειτουργίας για το σώμα, με αποτέλεσμα να απελευθερωθούν οι αυθεντικές εκφράσεις και συμπεριφορές που είχαν καταπιεστεί τα προηγούμενα χρόνια. 

Αυτή είναι η λεγόμενη κάθαρση του σώματος, τουλάχιστον ως προς τη μόλυνσή του από τις σκέψεις. Η συναισθηματική κάθαρση αφορά περισσότερο την έκφραση και την εκτόνωση των συναισθημάτων. Και τέλος, η κάθαρση της ψυχής είναι η κάθαρση του "είμαι" (της γνώσης της ύπαρξης, της επίγνωσης) από τους προσδιορισμούς του, δηλαδή από τα επίθετα που το συνοδεύουν και δημιουργούν τις ταυτότητες και τους ρόλους ("είμαι κάτι, είμαι κάπως, είμαι αυτός/ή").

Νίκος Μπάτρας