Όλοι κάποια στιγμή στη ζωή μας μπαίνουμε στο ρόλο του θύματος και νιώθουμε αδικημένοι από ανθρώπους ή καταστάσεις. Για μερικούς αυτός ο ρόλος αποτελεί και έναν τρόπο αυτοπροσδιορισμού: πείθουν τον εαυτό τους ότι είναι θύματα και αντλούν την αίσθηση της ταυτότητάς τους από κάποια βιώματα.Προϋπόθεση της συγχώρεσης είναι η κατανόηση. Αν δεν κατανοήσουμε ότι καμία κακή συμπεριφορά δεν είναι πραγματικά συνειδητή, δεν μπορούμε να συγχωρήσουμε κανέναν. Κάποιοι ίσως πουν: "Εγώ θα συγχωρούσα τον άλλον αν μου ζητούσε συγγνώμη". Όμως στην ουσία, ακόμα κι αν ζητήσει συγγνώμη, τίποτα δεν αλλάζει πραγματικά. Η συγγνώμη δεν ακυρώνει αυτό που έγινε. Στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτό που θέλει το "θύμα" δεν είναι η συγγνώμη, αλλά να δει τον άλλον να "πέφτει" μπροστά του. Δεν μιλάμε για τις περιπτώσεις όπου η συγγνώμη συνοδεύεται από πραγματική μετάνοια – γιατί εκεί η πράξη έχει μεγαλύτερη αξία από τη λέξη. Αλλά όταν περιμένουμε οπωσδήποτε και τη λεκτική συγγνώμη, αυτό σχετίζεται με κάτι άλλο: με την ανάγκη του δικού μας Εγώ να δει το Εγώ του άλλου να μικραίνει.
Ο Σωκράτης είχε εκφράσει την ουσία της συγχώρεσης και του "κανείς δεν φταίει για τίποτα" με μία φράση: ουδείς εκών κακός. Δηλαδή, κανείς δεν είναι κακός εκουσίως, με τη θέλησή του. Σήμερα η λέξη "εκών" θα μπορούσε να αντικατασταθεί με τη λέξη "συνειδητά", αλλά η ουσία παραμένει αμετάβλητη. Περίπου 2.500 χρόνια μετά, η ανθρωπότητα αδυνατεί να εφαρμόσει αυτή την αλήθεια. Από τις προσωπικές διαμάχες μέχρι και το ποινικό δίκαιο, όλα δείχνουν να λειτουργούν στη βάση της τιμωρίας και του ασυγχώρητου. Σχεδόν πουθενά δεν υπάρχει κατανόηση, γιατί πουθενά δεν λαμβάνεται υπόψη η ασυνείδητη φύση της ταύτισης με τον νου, αλλά και η αυτόματη και απρόσωπη λειτουργία του συστήματος σώμα-νους. (Περισσότερα για τον αυτόματο τρόπο που λειτουργούμε μπορείτε να διαβάσετε εδώ.)
Αυτός που κατηγορεί τον άλλον επιβεβαιώνει στον εαυτό του ότι αυτός είναι ο σωστός, ότι αυτός "ξέρει", και ο άλλος είναι λάθος και δεν ξέρει. Η αδυναμία της συγχώρεσης αντανακλά αυτή τη στάση τού "εγώ ξέρω, εγώ είμαι ο σωστός, εσύ φταις, εσύ είσαι ο λάθος". Σε όλες τις περιπτώσεις των κατηγοριών υπάρχει ένα κοινό στοιχείο: η προσωποποίηση - των καταστάσεων, των συμπεριφορών και των ευθυνών. Όλοι ξεκινούν από την υπόθεση ότι οι συμπεριφορές είναι συνειδητές και εκδηλώνονται από επιλογή.
Σκεφτείτε όποια περίπτωση θέλετε. Έστω ότι είστε το θύμα κάποιας κατάστασης: σας απάτησε ο σύντροφός σας, οι γονείς σας δεν σας φέρθηκαν όπως θα θέλατε όταν ήσασταν μικροί, κάποιος φίλος σας λέει άσχημα πράγματα για σας πίσω απ' την πλάτη σας, ή οτιδήποτε άλλο. Πιστεύετε πραγματικά ότι ο "θύτης" ή οι "θύτες" έκαναν ό,τι έκαναν ενώ λειτουργούσαν συνειδητά, μη εγωικά και νιώθοντας καλά με τον εαυτό τους; Αν δεν είχαν υποφέρει και οι ίδιοι ή δεν κουβαλούσαν εγωικούς μηχανισμούς, δεν θα συμπεριφέρονταν όπως συμπεριφέρθηκαν. Αν δεν ζούσαν υπό την κυριαρχία της ανεπάρκειας, του φόβου και της χαμηλής αυτοαξίας, αν δεν διακατέχονταν από άγνοια, ή αν δεν ήταν υπό την επιρροή κάποιας ψυχικής διαταραχής, δεν θα έκαναν ποτέ κάτι που να βλάπτει τους άλλους.
Μπορούμε λοιπόν να αρχίσουμε να βλέπουμε τα γεγονότα στις πραγματικές τους διαστάσεις, χωρίς κατηγορίες και χωρίς να αναζητούμε την ταυτότητά μας στο ρόλο του θύματος και στα μοτίβα συναισθημάτων του παρελθόντος. Δεν είναι εύκολο, αλλά είναι χρήσιμο να έχουμε πάντα στο νου μας ότι οι συμπεριφορές που προκαλούν πόνο δεν είναι συνειδητές, αλλά αυτόματες, ασυνείδητες και γεμάτες εγωικούς μηχανισμούς. Αντί να προσωποποιούμε τις καταστάσεις, μπορούμε να επιλέξουμε να κατανοήσουμε από πού προέρχονται οι συμπεριφορές και να θυμόμαστε ότι όποιος προκαλεί πόνο το κάνει γιατί υποφέρει μέσα του και ο ίδιος.
Νίκος Μπάτρας
Διαχειριστής www.aytepignosi.com
Διαβάστε επίσης:
